Waarom kunst alleen voor rijke mensen is (en blijft)

Ik was naar het Cobra-museum vandaag, in een poging om een beetje cultuur te snuiven. En ik concludeerde dat kunst nog altijd iets is voor mensen met geld.

Een tijdje geleden – een paar jaar, strikt genomen – was ik met Dainahara op bezoek in Slot Zeist. Daar was een expositie met werk van Cobra-kunstenaars. Ik was vroeger fanatiek lezer van dichtbundels en daarom bekend met Lucebert. Maar meer wist ik eigenlijk niet. Sindsdien was ik al van plan om een keer naar het Cobra-museum te gaan.

Ook bij Cobra leer je weinig over Cobra

Achteraf realiseer ik me dat ik hoge verwachtingen had. Ik dacht dat het Cobra-museum wat meer context zou geven over de Cobra-beweging en de Nederlandse kunstenaars die er deel van uitmaakten. Misschien hoopte ik ook een beetje op wat inspiratie, want die kan ik momenteel goed gebruiken. De aparte kronkels van Lucebert leken me perfect.

(ik vond zijn pentekeningen inderdaad prachtig. gelukkig was er een expositie over hem)

Het Cobra-museum ligt midden in Amstelveen en is enorm. Zoals veel moderne kunstmusea draait het er vooral om exposities en in dit geval om een samenwerking met een innovatief jong kunstcollectief dat zich liet inspireren door Lucebert.

Wat er niet te vinden is, is informatie over de Cobra-beweging. Met uitzondering van 1 video die (zoals de dame bij de balie me uitlegde, toen ik hier naar vroeg) ‘wel heel informatief’ is.

Voor wie is het museum?

Mijn moeder hield van kunst, vooral van magisch realisme. Ik ook. Ik vind musea inspirerend. Ik vond het dan ook prima om 40 euro neer te tellen voor twee kaartjes (ik ben mijn museumjaarkaart kwijt en F. heeft er geen). Ik wil tenslotte al bijna 3 jaar leren wat Cobra nou precies is. En meer zien van Lucebert.

Helaas.

Nergens staat echt iets uitgelegd over Cobra. Wel dat het museum een depot heeft tienduizenden Cobra-stukken (ik probeerde op te zoeken hoeveel, maar de website heeft voor zover ik kon vinden geen zoekfunctie).

Een heel klein gedeelte van die stukken wordt getoond in een heel klein stuk van het museum. Al hing daar ook een prachtige Appel die niet van het museum was maar van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Dus wat het selectiecriterium is, weet ik niet.

(ik weet ook nog steeds niet precies of Appel nou Cobra was. Omdat … precies: er geen informatie is).

F. en ik waren een beetje aan het worstelen. Waar kijken we naar? Waarom hangt het hier?

Ik kan natuurlijk zelf wel zien wat ik mooi vind en wat ik niet mooi vind, en hij ook (Ik denk bij kunst altijd ‘zou ik het aan de muur hangen?’.) Maar ik begrijp ook dat dingen soms niet ‘mooi’ zijn maar Kunst zijn omdat ze iets vertegenwoordigen.

Maar wat nou Cobra Cobra maakt, nog steeds geen idee.

Lees het Franse foldertje anders even?

Dat ik dat niet weet, komt omdat het niet uitgelegd wordt Er zijn geen kaartjes met informatie.

Je kijkt naar kunstwerken die titels hebben als ‘Spaanse Ruiter’ en ‘Zonder titel’ en je weet niet wat het is. Je weet niet waarom het er hangt, waarom het betekenisvol is, waarom het een nieuwe richting in de kunst vertegenwoordigt, wat het bijzonder maakt, of waarom het anders is dan al het andere.

De mensen van het museum gaan er van uit dat je weet wat Cobra is en dat je begrijpt waarom ‘Zonder titel’ een belangrijk werk is. Niet dat je naar het Cobra-museum komt omdat je meer wilt leren over de Cobra-beweging en waarom Appel daar al dan niet onderdeel van was. Of waarom het werk van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat er tussen hangt totaal geen Cobra-werk is. Of wel! Ik weet het niet!

Ik ging dus maar even neuzen bij de foldertjes op de balie. Er lag een grote, dikke folder die me hoop gaf. Het bleek een soort reproductie te zijn van een Frans magazine (?) uit de jaren 50 (?) over Cobra. De mevrouw van de balie wees er naar toen ik vroeg om meer achtergrondinformatie.

‘Het is in het Frans.’, zei ik.

Ze haalde haar schouders op.

Het Cobra-museum is voor rijke mensen met geld of een museumjaarkaart (een museumjaarkaart kost veel geld!) en kennis van Cobra. Die bovendien ook nog vloeiend zijn in het lezen van ouderwetse Franse teksten.

Het kan ook anders, kunstmusea

Het hoeft niet zo te zijn, kunst.

Het Lisse Art Museum (het LAM) is juist opgericht om kunst toegankelijk te maken.

Het verhaal gaat dat de oprichter van de Van den Broek supermarkten als jongetje van zijn moeder niet naar binnen mocht in musea, omdat dat niet voor hun soort mensen was.

Later werd hij (toch) een fanatiek kunstliefhebber.

De VandenBroek Foundation heeft ervoor gezorgd dat er een museum is dat gratis is; dat gaat over een toegankelijk onderwerp (food); en waar overal suppoosten staan die je helpen en die je vragen mag stellen (‘kijkcoaches).

Bij ieder kunstwerk hangt een QR-code die je naar hele goede uileg leidt maar ook naar grappige vragen. Je moet wel eerst kijken, is het idee. Zelf een mening vormen. Wat zie je, wat valt je op? Ook de suppoosten helpen je daarbij.

Je mag betalen voor een kaartje, als je dat wilt en kunt. Maar het hoeft niet.

Kortom:

• Gratis/betaalbaar
• Hulpvaardige kijkcoaches
• Overal uitleg

Moderne kunst, maar dan voor iedereen.

Kunst zou voor iedereen moeten zijn

In de museumwinkel van het Cobra-museum (een hele leuke!) vond ik bovenstaand boek. Al op de eerste pagina’s raakt de auteur een snaar. Hij zegt: modere kunst heeft uitleg nodig. Zonder uitleg voelt iedereen zich iemand die kunst niet begrijpt.

Goed punt.

Kunst wordt vaak betaald met publieke middelen, of als liefdadige belastingaftrekpost voor welgestelde mensen. Daarom zou het juist voor iedereen moeten zijn.

Als je een museum runt, zou je je af kunnen vragen (zoals bij het LAM is gebeurd): wat zou deze collectie interessant maken voor een breed publiek? Hoe krijgen we andere mensen binnen dan het gewone museumpubliek met museumjaarkaart? Wat kunnen we mensen bieden? Wat willen we ze leren? En: hoe maken we kunst minder elitair?

Ik denk dat een beetje uitleg bij je collectie al wonderen zou doen.

84/1000