Na mijn geklaag vorige week moet ik op mijn woorden terugkomen: iemand heeft wel degelijk onderzoek gedaan naar mijn favoriete nieuwe kunstenaar. Of althans naar de vrouw die haar steunde, motiveerde en van haar hield. Het verhaal is helemaal van deze tijd. Sterker nog, er is een hele tentoonstelling aan gewijd en die is ook helemaal van deze tijd.
Ontdekkingstocht
Al die museumbezoeken, je wordt er slimmer van. Helemaal als je als een spoorzoeker het spoor gaat volgen van een kunstenaar, gewoon, omdat je tijd hebt. Sinds ik in Laren was en daarna in Domburg, was ik benieuwd naar hoe dat nou zat met van Heemskerck.
En wat blijkt: er is een diepgaand onderzoek geweest. En daar is een tentoonstelling uit voort gekomen. Ik weet niet waarom ik dat niet had gezien, maar ik kwam er toevallig achter toen ik gisteren naar het Kunstmuseum in Den Haag ging. Ik dacht: ik ga even een Mondriaan bekijken. Of een Van Gogh (er hangt dit zelfportret … prachtig. Je kunt er gewoon met je gezicht bovenop gaan staan, als je zin hebt. Dat is al een bezoek waard).
Maar er bleek een tentoonstelling te zijn over Jacoba van Heemskerck: ‘Alles gegeven’. Naar het gelijknamige boek. Het is nogal een lijvig werk en ook nogal een prijzig boek. Het gaat ook niet echt over Van Heemskerck, maar over Marie Tak van Poortvliet, die van het museum in Domburg. Maar omdat Van Heemskerk zo belangrijk voor haar was, komt die ook aan bod.
Het Kunstmuseum heeft zelf heel veel werken in de collectie, omdat een groot stuk van de collectie van Tak van Poortvliet – waaronder veel van Van Heemskerck – aan het Kunstmuseum is nagelaten door haar.
Goed gelukt
Terwijl de meeste mensen in het museum voor de toetjestentoonstelling en de tentoonstelling over de Titanic kwamen, was het lekker rustig in de tentoonstelling met werk van Van Heemskerck. Het eerste half uur was ik alleen, met af en toe een suppoost.
Alles was goed aan die tentoonstelling, vond ik.
- Lekker veel grote teksten op de muur, op volgorde van ontwikkeling van de levens van Jacoba en Marie
- Heel veel werken van Van Heemskerck, maar ook de kunstenaars die haar beinvloeden, zoals Picasso, Mondriaan, Toorop, Kandinsky en anderen
- Lekker veel uitleg op de bordjes bij de werken
- Aandacht voor het gebrek aan activisme van de twee welgestelde dames (volgens de tentoonstelling waren ze ‘idealisten in plaats van activisiten’. Mooi gevonden wel vond ik. Toch lichtelijk kritisch)
- Aandacht voor het koloniale fortuin waarmee Tak van Poortvliet al die kunst kon kopen en een villa kon laten bouwen plus het gebouw waar nu het museum in Domburg is gevestigd
- Aandacht voor hoe het voor deze twee vrouwen was om queer te zijn in een tijd waarin dat bij de wet verboden was. Mooi accent waren de jurken die uitgestald zijn, niet van hen maar van een bevriende dame, waarin subtiel een boodschap verstopt zat
- En aandacht voor hoe de vrouwen behandeld werden, zelfs achter hun rug om door bevriende mannelijke kunstenaars.
- Er is een hele muur met houtsnedes/stempels waarvan je door de tentoonstelling de resultaten ziet. Gaaf dat die bewaard zijn gebleven.
Kortom, zo’n diepgravend onderzoek levert heel veel details waarmee je het verhaal van deze levens in kunt kleuren en de ontwikkeling van een kunstenaar kunt volgen en begrijpen.
Niet alles staat online
Het was een openbaring, die tentoonstelling en vooral alle informatie die je er krijgt. Het laat ook een beetje zien hoe moeilijk het is om online en offline informatie aan elkaar te koppelen. Bijvoorbeeld: volgens het boek ‘Alles gegeven’ was dit het favoriete kunstwerk van Van Heemskerck van Tak van Poortvliet. Maar dat stond er niet bij en staat ook niet op de collectiepagina (zie de link). Ik las het in het voorwoord van het boek ‘Alles gegeven’, dat ter inzage lag.
Zo zie je maar: er blijft nog genoeg informatie in de wereld die je niet online kunt vinden. Waar je voor op speurtocht moet. Je bank af, je huis uit, de wereld in.
Misschien maar goed ook!
Ik kocht trouwens een ander boek in de museumwinkel, waar zelfs meerdere boeken te koop waren over van Heemskerck, zie foto. Tip: de Duitse versie is 14 euro goedkoper dan de Engelse. En aangezien het me om de plaatjes ging, koos ik voor de Duitse versie.
En tweede tip: de tentoonstelling is er nog tot 1 maart. Dus nog alle tijd voor een dagje Den Haag. Kun je meteen de Titanic & Fashion tentoonstelling meepakken. Alleen voor de toetjes moet je snel zijn, dit is de laatste maand. Zag er heel Instagrammabel uit! Herfstvakantietip?
Ik, ik ga nog een keer. En nog een keer naar Laren, denk ik. En dan naar Boijmans van Beuningen, waar Tak van Poortvliet de andere helft van haar kunstcollectie aan doneerde, nadat een ander bekend museum haar collectie afwees. Het kan verkeren!
197/1000
- Toevallige ontdekkingstocht - 11 oktober 2025
- Doom & gloom - 10 oktober 2025
- Je inbox als bewijs van je bestaansrecht - 9 oktober 2025
Ontdek meer van Elja Daae
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Ik ga subiet!
Hoi Elja, ik ben weer eens ‘late to the party’ (druk, druk, druk met werk en grote organisatie veranderingen (waarover ik ook iets voorbij zag komen bij jou…)) en zag de blogposts over Jacoba van Heemskerck.
Die naam bleef de hele tijd rondzingen in mijn hoofd totdat ik wist waar ik eerder over haar gelezen had. Het was in de reader Orientatiecursus cultuurwetenschappen van de OU waar een tekst opgenomen was met als titel ‘Mondriaan en het luminisme. Kunst als overgang tot fijnere regionen’, geschreven door Carl Blotkamp. Deze tekst kwam weer uit het boek ‘Meesters van het licht. Luministische schilderkunst in Nederland en Duitsland’ uit 1996 onder redactie van I. Ewers-Schultz.
Op het einde van de tekst wordt er ingezoomd op Jacoba van Heemskerck (anderhalve pagina) en in de voetnoten wordt verwezen naar een tentoonstellingscatalogus uit 1982: ‘Jacoba van Heemskerck 1876-1923, kunstenares van het expressionisme’.
Ik weet nog dat we tijdens de cursus enkele schilderijen van haar te zien kregen en dat de (mannelike) docent erg enthousiast was over haar werk en vond dat zij veel te weinig aandacht in Nederland had gekregen.
Ik vond het wel leuk om terug te lezen en dacht dat jij het wellicht ook wel leuk vind.
Groet, Peter
PS. Binnenkort ga ik wat van je blogposts teruglezen want het is er al te lang niet van gekomen.