Net als veel mensen denk ik de laastte tijd na over de vraag of er een AI-bubbel is. Of misschien heb ik altijd gedacht dat (generatieve!) AI een bubbel is? Het zorgen voor een balans tussen doom en hype was een belangrijke reden voor mij om in het veld van AI-beleid te gaan werken. Maar vandaag kreeg ik wat meer handvaten om dat gevoel dat de bubbel echt is, te onderzoeken en te onderbouwen.
Groot voordeel van deze tijd tussen twee banen is de tijd om na te denken, te lezen en te luisteren en in algemene zin mijn gedachten weer een beetje te ordenen en mijn eigen ‘verhaal’ over AI bij te werken. En uren (UREN!!) te besteden aan 1 blogartikel.
You’re welcome 😁
De 4 kenmerken van een technologiebubbel
Ik luisterde naar de podcast van Tech Policy Press (ook te vinden mijn lijst met AI-nieuwsbrieven), een non-profit uitgever van informatie over het snijvlak van technologie en democratie. Je kunt hem hier vinden, hieronder luisteren of opzoeken in je favoriete podcast app:
Op minuut 12:48 komt een nieuw boek aan de orde. Bubbles and crashes: the boom and bust of technological innovation (zie hier. prijzig boekje!). Heel actueel.
De auteurs analyseerden 58 ’tech booms’ en tech bubbles en vooral degenen die uiteindelijk barstten. Vier principes bepalen of er sprake is van een tech bubbel (met risico op barsten), zeggen zij:
- The presence of uncertainty
- Pure plays
- Novice investors
- Narratives around commercial innovation
Met onzekerheid bedoelen ze dat niet duidelijk is hoe en of er in de toekomst geld gaat worden verdiend, omdat een duidelijk business model ontbreekt.
‘Pure plays’ betekent dat bedrijven (en investeerders?) zich richten op 1 technologie. Als er iets niet goed gaat met de technologie of deze zich niet goed ontwikkelt, is de kans op het barsten van de bubbel groter.
Novice investors: hiermee wordt bedoeld dat de waarde van de bedrijven, vooral op de beurs, wordt opgezweept doordat mensen die niet gewend zijn aan investeren of het kopen van aandelen, hun geld in de technologie stoppen. En dat heeft ook weer te maken met nummer 4: het narratief.
Het narratief is niet aleen het verhaal over deze technologie zoals dat verteld wordt door 1 bedrijf dat probeert een product te verkopen. Een echte bubbel heeft vaak wat de auteurs van het boek en de experts in de podcast een ‘coordinating narrative‘ noemen. Dat is een verhaal met een belofte over de toekomst van de techologie dat massaal omarmd en versterkt wordt.
Volgens de experts in de podcast en de auteurs van het boek scoort AI-technologie hoog op deze 4 indicatoren. Zelfs op 2 en 3, hoewel ze meer zorgen hebben over 1 en 4: de onzekerheid en dat narratief.
Het AI-narratief waar we allemaal in geloven en wat dat betekent
Als het om (generatieve) AI gaat kennen we dat ‘coordinating narrative’ allemaal. Ik hoef mijn LinkedIn app maar te openen en het wordt me van alle kanten aangereikt: AI is onvermijdelijk; AGI (articifical general intelligence) staat om de hoek; AI gaat productiviteit verhogen en (dus) armoede oplossen. Iedereen is het er over eens: AI is de toekomst.
We gaan hier allemaal in mee. Zelfs overheden. En dat heeft grote gevolgen.
Ons geloof in dit narratief is bijvoorbeeld de reden dat er sprake is van een ‘AI race’: de Amerikaanse overheid wil AI-bedrijven helpen om te ‘winnen van China’, en Europa is bang dat het achterblijft op de VS.
Je kunt het ook omkeren: als je niet denkt dat AI de wereld gaat veranderen en de economie gigantisch gaat laten groeien, zijn al die maatregelen en investeringen niet nodig.
Dan kun je – om maar een voorbeeld te noemen – rustig vasthouden aan je regulering, in plaats van na te denken over het afzwakken van de regels (dat gebeurt al. Niet voor niets hebben 127 maatschappelijke organisaties een brandbrief gestuurd aan de EU).
Ook investeerders worden beïnvloed door dit narratief: iedereen wil er bij zijn, om kansen op grote winst niet te missen. Als een soort vliegwiel wordt het geloof in dit verhaal alsmaar groter met alsmaar grotere investeringen.
Het is, kortom, een gegeven dat zo’n gecoördineerd narratief bestaat, dat het steeds groter wordt en steeds meer impact heeft, Het aantal organisaties dat ‘AI first’ zegt te zijn, is groter en groter; LinkedIn en de kranten staan vol met de mogelijkheden die AI ons biedt; en de investeringen in techbedrijven zijn enorm.
Het is ook steeds duidelijker dat business modellen (opbrengsten t.o.v. kosten) nog niet rond kunnen worden gerekend. Voor wie dat interessant vindt: in dit artikel duikt een journalist in de cijfers van de deal tussen OpenAI en Microsoft.
De minder zichtbare gevolgen van het grote AI-narratief
Het fascinerende aan dat gecoördineerde narratief is dat het niet berust op feiten.En als je de feiten en de cijfers niet rond kunt krijgen, heb je het per definitie over een grote dosis geloof.
Ons gedrag – de investeringen, de geopolitieke strijd, etc. – en daarmee de gevolgen van dat narratief worden dus bepaald door iets dat gedeeltelijk geloof is en geen feit.
En die gevolgen zijn nog veel groter dan je zou denken:
- Gemiste kansen. Al die focus gaat alleen naar 1 technologie en worden dus niet geinvesteerd in andere oplossingen voor (echte!) problemen. Dat geldt niet alleen voor al dat geld, maar ook voor talent, energie, beleid, regelgeving en bijvoorbeeld internationale samenwerking. Je kunt je geld maar ook je tijd maar 1 keer ‘uitgeven’.
- Onzichtbare kosten. Niet alle kosten zijn zichtbaar in berekeningen. Veel van de financiële investeringen gaan bijvoorbeeld naar het bouwen van datacenters. Dat betekent een toenemende vraag naar chips waarin meer en meer zeldzame metalen worden verwerkt, die onder erbarmelijke omstandigheden worden gemijnd en dus de mensen die daar werken iets kosten. Die datacenters vragen ook enorme hoeveelheden grond, electriciteit en water. Dat gaat niet alleen ten koste van het milieu, maar ook van lokale gemeenschappen.
- The point of no return. Het wordt steeds lastiger om uit deze race te stappen. Overheden, investeerders en AI-bedrijven zelf kunnen steeds moeilijker stoppen en toegeven dat het misschien niet zo groots wordt als ze tot nu toe hebben geloofd. Wanneer je als organisatie of als investeerder eenmaal flink geinvesteerd hebt in AI-toepassingen, ga je niet zo maar stoppen. Iedereen heeft er belang bij dat het een succes wordt – en dat we dat blijven geloven.
De bubbel voor jou en mij
Als de bubbel barst, is het de vraag of we er echt iets van merken. Misschien heeft het niet direct gevolgen voor ons dagelijkse werk. Hooguit gaan we wat minder hard rennen om generatieve Ai te implementeren in onze organisaties, of worden de kosten hoger zodat we wat beter gaan nadenken over het nut.
Maar als er een klap komt op de aandelenbeurs, heeft dat vaak indirecte gevolgen voor mensen zonder aandelen. Onze pensioenen worden geraakt door beurswijzigingen, net als de financiën van de overheid. Het heeft invloed op de rente, soms positief, soms negatief.
Als je in de techologiesector werkt, heeft het natuurlijk wel effect op mensen die daar werkzaam zijn en op ondernemers die een bedrijf hebben gebouwd rondom AI.
In een artikel dat ik gisteren las, beweerde iemand dat het een goede ontwikkeling is, zo’n eventuele crash. Want: de beste bedrijven blijven over. Maar aangezien het artikel ook laat zien dat met name grote spelers een betere overlevingskans hebben, weet ik niet of dit nou zo’n positief effect is.
We doen wat we doen
Ach. Bubbel of niet: we doen toch wat we doen. Ik heb zelf ook nog steeds een betaald abonnement op ChatGPT (maar geen aandelen in Microsoft!).
Vote with your feet, zeggen Amerikanen. Al dat geld moet via ons verdiend worden, via onze bedrijven, onze particuliere abonnementen, onze scholen. Alleen als we de technologie omarmen, heeft het een kans. En dat doen we massaal.
Aan de andere kant, het helpt om het bredere plaatje te zien. Misschien verandert het hoe je stemt in de verkiezingen als een partij voldoende aandacht besteedt aan technologische ontwikkelingen. Hoe je met je kinderen of je ouders over AI praat. Of je vragen stelt wanneer je organisatie AI-toepassingen gaat implementeren (of de Ondernemingsraad een seintje geeft, want in sommige gevallen is er sprake van instemmingsrecht).
Wie weet hoe we over 5 of 10 jaar terugkijken?
121/1000
- De AI bubbel - 13 november 2025
- Geen idee - 12 november 2025
- Hoe meer je ziet, hoe meer je wilt weten - 10 november 2025
Ontdek meer van Elja Daae
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Leuk en interessant om jouw ideeën over AI te lezen. Toevallig hadden we het er op school vandaag met wat collega’s over. Het ging erover dat wij, als docenten, nog zo weinig weten maar dat onze leerlingen en student er wel veel gebruik van maken. We lopen in het onderwijs natuurlijk nooit voorop als het om technologie gaat, maar met het tempo waarin dit gaat verliezen we de race misschien. Over 5 of 10 jaar? Geen idee, kan me er heel slecht een voorstelling van maken. Weet wel dat ik over 5 jaar hoogstwaarschijnlijk al van mijn pensioen geniet, maar zelfs over een jaar kan het er al heel anders uitzien vermoed ik.
Het gaat heel hard in het onderwijs. Maar eigenlik is het al heel lang zo dat kinderen technologie gebruiken in hun dagelijks leven waar ouders en onderwijzers op achterlopen, al was het maar omdadt ze niet de tijd hebben die kinderen er voor hebben. Ik heb het idee dat er heel veel gebeurt rondom AI en onderwijs en dat er steeds meer goede resources komen. Gelukkig! Maar bijblijven, dat blijft lastig.