De 10 dingen die ik leerde van 8 jaar expat zijn

Expat. Ik ben het lang geweest. Maar volgende week is het zo ver: na 7,5 jaar komt er een einde aan mijn expatleven. Misschien niet voor goed (het bloed kruipt waar het niet gaan kan) maar we zien uit naar een lange periode van rust in ons eigen Nederland. Grote kans dat ik over een jaar iets schrijf over de 10 dingen die ik leerde van repat (een terugkerende expat) zijn. Maar nu nog even: de 10 dingen die ik leerde van expat zijn.

Aantekening: Ik schreef een deel van deze post (1 tot en met 3) twee weken voor mijn vertrek uit Istanboel en mijn terugkeer naar het normale leven. En de rest nadat ik teruggekeerd was.

1. Je kunt meer dan je denkt.

Ik reed net even naar het winkelcentrum hier in Istanboel. Het is een route die ik goed ken en die heel makkelijk is. Ik hoef niet over de snelweg of andere drukke wegen. Maar na twee jaar weet ik: ook dat kan ik aan.

Ik heb auto gereden in Boedapest, Chicago en Istanboel en iedere keer was de eerste keer rijden het engste. Moest ik iets overwinnen. Hoewel je je, als je eenmaal de verkeerssituatie in Istanboel kent, afvraagt waarom je andere steden zo vreselijk vond, maar goed.

Ik heb geleerd dat ik dat kan. Ik heb het anderen zien doen. Je moet soms iets overwinnen, maar als expat weet je op een gegeven moment: je kunt alles.

2. Alles is op te lossen.

De Turkse cultuur laat mijn tweede les in extremis zien. Want Turken lossen dingen op. Verkeerschaos, botsingen, wat dan ook.

Gisteren stonden we op een parkeerplaats zonder cash toen bleek dat we alleen met cash konden betalen. Hop, jongen van de parkeerplaats op de motor mee naar het volgende dorp, naar de geldautomaat. Gepind, geld aan hem gegeven, klaar.

Eigenlijk valt alles altijd op te lossen.

Soms kost het meer tijd, meer moeite, meer geld, meer tranen en vooral meer geduld. Maar alles is op te lossen.

3. Een goede buur is belangrijker dan een verre vriend

Familie en vrienden zijn het belangrijkste in het leven. Maar als expat sta je er toch alleen voor in een vreemd land. En eerlijk gezegd is een goede buur dan het allerbelangrijkste.

Iemand die je kunt bellen als je kind plotseling ziek wordt en naar het ziekenhuis moet. Als er iemand belt die in de lokale taal boos en opgewonden tegen je praat zonder dat je begrijpt wat er aan de hand is. Als je huisbaas zegt dat je moet betalen voor iets waarvan je niet zeker weet of dat terecht is.

Als je niet weet of het klopt dat je bij een huwelijk waar je voor uitgenodigd bent, een gouden munt moet meenemen als cadeau (antwoord: ja!).

Dat spreekwoord, daar zit iets in.

4. Vriendschappen kunnen afstanden overleven

Er zijn vrienden die ik maar twee keer per jaar heb gezien. En maar een paar keer per jaar heb gesproken. Maar toch blijven het mijn beste vrienden.

Toegegeven, er zijn nog veel meer mensen die ik niet meer heb gezien en niet meer heb gesproken. Maar volgens mij kan ik met veel van hen het contact gewoon weer oppakken, als zij daar ook zin in hebben.

Bovendien, Facebook is de expat’s beste vriend. Want het houdt je contacten met heel veel mensen levend. Op een beperkte, lichtelijk oppervlakkige manier. 🙂

5. Mensen zijn overal op de wereld hetzelfde

Alle culturen zijn totaal verschillend. Maar mensen zijn overal hetzelfde. Ze zijn aardig, boos, lief, kwaad, eerlijk, oneerlijk.

Ze houden niet van verandering maar wel van gezelligheid.

Ze houden wel van lekker eten maar niet van invloeden van buiten hun landsgrens.

Ze moeten naar hun werk, brengen hun kinderen naar school, doen boodschappen, slapen in hun bedden.

Mensen zijn mensen. Waar je ook bent.

6. Mentaliteit is alles.

Ik heb expats gekend die overal problemen zagen en hun gastland haatten. En mensen die alleen maar positieve dingen zagen aan hun gastland.

Hetzelfde land, dezelfde omstandigheden, totaal andere ervaring.

We kenden een Fransman die altijd vloekte over de Hongaren, toen we daar woonden. En hij had ook altijd pech, leek het. Hij werd altijd aangehouden door politie-agenten, als hij te veel gedronken had en in de auto zat (…tsja.. dat dacht ik ook!). Hij moest altijd hoge bedragen betalen om van die agenten af te komen.

Alles ging altijd mis bij hem. Het Hongarije dat hij zag, was een naargeestige plek vol vervelende mensen.

Maar mijn Hongarije was totaal anders. Het was vol van interessante tradities, prachtig handwerk, ongelofelijke verhalen en sprookjes, heerlijk voedzaam eten vanuit een cultuur die vergeven was van geschiedenis. Mysterieuze en soms ietwat morbide overlevering. En warmte, met een sterk matriarchale inslag. Waar mensen in de supermarkt tegen me riepen, als ze me zagen met mijn blonde babytje: in welk schap kunnen we er zo eentje halen? en, in de bus, ‘ahhh…een gouden schat!’ vanwege zijn blonde haar.

Waar iedereen voor me op stond in de bus, hoogzwanger, tot oude dametjes aan toe. En iedereen je ‘moedertje’ noemt met je dikke buik.

Je mentaliteit en hoe je mensen tegemoet treedt kan niet alles oplossen en niet alle problemen voorkomen. Maar het helpt wel.

7. Leer de taal van je omgeving

Als je de taal van een land niet spreekt, kun je maar twee dingen doen. Als een zombie door het leven gaan. Of in je zeepbel gaan zitten en erboven zweven.

In twee landen sprak ik de taal niet en sprak niemand een taal die ik sprak. En dat leidt tot een volledige alienation. Ik ken geen ander woord voor dat gevoel dat je volkomen lost bent.

Een vreselijk gevoel. Geïsoleerd en gedesoriënteerd.

Zonder taal heb je geen grip op je omgeving. Brrr.

Als je de taal niet spreekt, kun je mensen niet begroeten, de reclameborden niet lezen, en koop je per ongeluk zure room voor het toetje van je baby in plaats van yoghurt (‘Tejföl’, mensen, da’s geen yoghurt! #tip #hongaars).

Je hoeft niet alles te weten van de cultuur van de mensen om je heen. Maar het helpt als je de taal een beetje spreekt.

Met mijn Turks ging dat niet zo goed als met mijn Hongaars. Maar zelfs met die 100 woorden kreeg ik grip.

Bijkomend voordeel is dat mensen in veel landen totaal niet verwachten dat je als buitenlander in hun taal bestelt of iets koopt. Dat heeft ook wel weer iets.

 8. Het kost een jaar om je thuis te voelen

Het maakte niet uit waar we gingen wonen: het kostte altijd een jaar om echt het gevoel te krijgen dat we thuis waren. Dat we wisten hoe het werkte. Dat we vrienden en kennissen hadden om iets mee te eten of om tegen te komen in de supermarkt. Dat de scholen, de winkels, het huis, alles geregeld was.

Alle boekjes vertellen je hetzelfde: expats gaan door de verschillende fases van culture shock met eerst de top en dan het dal.

Bij ons klopte het. En na een jaar ongeveer gingen we atlijd weer een beetje richting ‘normaal’.

Na de eerste keer zeg je tegen jezelf: “het kost een jaar”! “Het kost een jaar!”. Voor mij is dat een goede manier om mezelf er aan te helpen herinneren dat alle begin moeilijk is en het altijd weer goed komt.

9. Vrienden maak je niet vanzelf. Een leven ook niet.

Waar je ook terecht komt: het gaat nooit vanzelf. Een leven vult zich niet vanzelf. Vrienden komen niet vanzelf. Je dagelijkse leven krijgt niet vanzelf vorm.

Iets opbouwen vraagt dat je actief op zoek gaat.

Ik kreeg van het bedrijf van mijn man een coach toegewezen, toen ik in de VS zat. Ik had het moeilijk en zag het allemaal niet zo positief in. Ik kende niemand, had niets te doen, was eenzaam, wist niet wat ik qua werk moest gaan doen.

Hij vroeg: “wat zou je morgen kunnen gaan doen om daar verandering in te brengen?”.

“Nou”, aarzelde ik, “ik zag dat er een werkgroep is opgericht om de bibliotheek te redden. Daar zou ik me aan kunnen bieden als vrijwilliger. En de mevrouw van de koffieshop waar ik iedere dag kom heeft een emaillijst, misschien kan ik haar helpen in ruil voor koffie. En ik volg een marketingoeroe op Twitter die wel eens mensen aanneemt, misschien kan ik eens terugtweeten?”.

Zo gezegd, zo gedaan.

Mijn leven is nooit meer hetzelfde geworden.

De red-de-bieb-stichting leverde me een van mijn beste vriendinnen op. De koffieshop leverde me een vriendin EN heel veel ervaring met Facebookpagina’s op (dat leidde uiteindelijk tot een Frankwatchingartikel over Facebook en mijn contact met Frank!). En die tweet leverde me een baan voor vier maanden op, mijn eerste cheque als zelfstandige en het begin van iets moois.

Je kunt altijd dingen verzinnen om te doen en mensen om die dingen mee te doen. Maar je moet het wel opzoeken.

10. Iedere expat is anders

Het schijnt dat er verschillende type expats zijn. Van de mensen die geen zin hebben zich met de lokale cultuur te bemoeien, zelfs boos zijn, tot de mensen die niets te maken willen hebben met andere expats en zich willen onderdompelen in de lokale cultuur.

Ik heb een vriendin in Istanboel die nooit problemen ziet (ik wel) en alles doet. Fietsend door Istanboel als ze daar zin in heeft. Ze ziet alles positief in.

Ik heb mensen ontmoet die heel veel Nederlandse vrienden hadden overgehouden aan hun tijd in het buitenland. En mensen die vooral lokale vrienden hadden.

Onze Au Pair had binnen enkele weken een hele nieuwe groep vrienden, vanuit de couch surfing gemeenschap, en heeft het super naar haar zin met mensen van verschillende culturen inclusief de Nederlandse.

Iedere expat is anders en iedereen heeft zijn eigen beleving en zijn of haar eigen pad. Het is als expat gewoon een kwestie van het jouwe vinden.

Meer lezen over expat zijn?

Dit zijn de meest gelezen (volgens lezers) of mooiste (volgens mij) artikelen:

1. De expat blues
2. Elja’s plan voor internationale verhuizingen: een praktische gids
3. Je kunt meer aan dan je denkt: waarom expat zijn je sterker maakt
4. Wat je niet kunt veranderen: over cultuurschok
5. De slechte expat: over expatvriendschappen
6. Uit het dagelijks leven van een expat (voor Nicoline): opnieuw beginnen in een vreemd land
7. Die eerste weken als expat: over de leuke en minder leuke kanten van starten
8. Expat zijn = gewoontes uitvergroten en toevoegen: Nederlands zijn in een andere cultuur
9. Expatvrouwen: over de krachtigste vrouwen die ik ken
10. Waarom het als expat moeilijk is om terug te keren naar huis: over repat zijn en heimwee

Hier vind je alle artikelen op dit blog over expat (vrouw) zijn.

PS De foto bovenaan is genomen tijdens onze eerste uitzending, naar Boedapest, Hongarije.