Van Facebook naar Meta en waarom ik me zorgen maak

Gisteren kondigde Facebook een nieuwe naam aan voor het moederbedrijf: Meta. En Meta’s baas legde in een presentatie van meer dan een uur uit wat zijn visie was op de toekomst: die van de metaverse. Zuckerbergs plannen vielen bij mij verkeerd. Maar waarom?

Als je het nog niet gelezen hebt: de nieuwe naam van Facebook, Meta, verwijst naar de Metaverse. Een nieuwe online realiteit waarvan Zuckerberg gelooft dat wij er allemaal in gaan leven.

Wat is dat dan, de metaverse?

De metaversie is als het ware een nieuwe laag op het internet die het mogelijk maakt dat je ondergedompeld wordt in een virtuele realiteit. Je moet je voorstellen dat je niet meer OP het internet zit maar als het ware er IN.

Door dat je hulpmiddelen gebruikt als speciale VR-brillen of lenzen die je gezicht kunnen scannen en de beweging van je ogen kunnen tracken, kun je als digitale kopie van jezelf door de virtuele wereld bewegen. Een wereld zonder grenzen aan wat mogelijk is.

Dat klinkt heel raar. Maar de waarheid is dat veel mensen feitelijk al een beetje zo leven en werken. Het is alleen de volgende fase.

Games zijn bijvoorbeeld een stukje leuker als je helemaal het gevoel kunt krijgen dat je er echt in zit, dat je echt in dat kasteel draken aan het verslaan bent of echt in die auto rijdt (en mensen omver rijdt?!) of als militair mensen omver maait (je ziet dat ik twijfels heb over de vraag of alle games echt nog realistischer en meer ‘emersive’ moeten zijn).

Maar ook de mensen die op afstand werken zijn eigenlijk al gewend om in die virtuele wereld te zijn. Veel mensen zitten al anderhalf jaar de hele werkdag in online vergaderingen. Het idee van de metaverse is dat je dat veel leuker, echter en socialer kunt maken door er een soort virtuele realiteit van te maken (zie deze presentatie, bij de 5e minuut).

En hoe leuk als je vervolgens ook als alien verkleed kan zijn, zoals in het voorbeeld hieronder?

[Even tussendoor: heel lollig natuurlijk, als je als robot naar een vergadering met collega’s kunt gaan, of met een anderszins veranderd uiterlijk. Meta’s presentatie zit vol met dit soort gadgets en gimmicks die afleiden van de echte boodschap en alles een stuk onschuldiger laten lijken dan het in feite natuurlijk is]

In de droomachtige wereld die Zuckerberg schetst, kunnen kunstenaars virtuele kunst maken en verkopen, kun je vanuit je luie stoel over de wereld reizen, een huis bouwen dat alles heeft dat je in het echt niet zou hebben, inclusief een geweldig uitzicht, ga je virtueel naar concerten met je vrienden van over de hele wereld en koop je virtuele petjes op dat concert. Alles is fijn, mooi, onschuldig en voor iedereen bereikbaar.

Het is allemaal heel egalitair: iedereen kan aansluiten op de metaverse en er iets maken, kopen of aanbieden. We hoeven niet meer te reizen, we kunnen alles ter wereld en iedereen ter wereld zien en bereiken vanaf de plek waar we leven.

Mijn probleem met de metaverse

Een betere online ervaring zou natuurlijk heel fijn kunnen zijn. Ik zit niet te wachten op een bril of lenzen om aan te sluiten in die virtuele wereld, maar ik zie wel de voordelen.

Je kunt je voorstellen dat er een tijd komt dat pandemie na pandemie elkaar opvolgen en reizen of grote bijeenkomsten steeds lastiger worden. En dat het heel realistisch wordt om geld uit te geven zodat je met je gezin met ieder een bril op doet alsof je op Ibiza een ‘experience’ hebt. Of dat het fijn zou zijn dat je virtueel bij je oom en tante in Engeland op bezoek bent met het gevoel alsof je er echt bent.

Misschien zouden Teams meetings wel leuker zijn als je het gevoel had dat je echt met zijn alleen in een zaal zat.

Maar ik twijfel.

Niet alleen omdat de charme van Teams meetings is dat je de kat van je collega telkens door het beeld ziet lopen. Dat je, kortom, een kijkje in het leven van je collega krijgt. Dat alles een stukje relaxter en informeler is.

Of omdat ik denk dat we steeds minder in de echte wereld leven en vluchten in de virtuele.

Ik twijfel vooral omdat ik me zorgen maak over de manier waarop de slimste wensen ter wereld hun geld, macht en kennis gebruiken.

Dat allerlei millionairs hebben besloten om elkaar af te troeven om als eerste naar Mars te gaan en daar een kolonie te stichten (alsof zij daar het recht toe hebben?!), dat is al vrij shocking vind ik. Het is gewoon een nieuwe en extreme versie van ‘wie heeft de grootste?’.

In plaats van te focussen op de problemen die we hebben gecreëerd op aarde, zijn ze bezig met wie de grootste heeft en de snelste. Al dat geld, al die effort, al die intelligentie gaat niet naar de vraag hoe je de wereld beter maakt. Nee, de focus is hoe je een alternatieve aarde kunt bereiken.

(anders dan Bill Gates, die zijn fortuin al jaren gebruikt om extreme ambities vorm te geven zoals het uitroeien van ziektes en andere vrijwel onmogelijke dingen voor de mensheid)

Het is duidelijk dat meneer Zuckerberg dingen kan die niemand anders kan. Zijn bedrijf heeft geloof ik twee keer zoveel gebruikers dan China inwoners heeft. Hij heeft een wereldmacht gebouwd, die bepaalt hoe wij de wereld zien.

De metaverse is zijn nieuwe kindje en een levenslange droom, zei hij. Eerder kondigde Meta (toen nog Facebook) al aan dat het bedrijf de komende 5 jaar 10.000 (!) mensen in Europa wil aannemen om aan de metaverse te bouwen.

Mijn zorg is enerzijds dat er betere doelen zijn om te stellen, betere manieren om al dat geld en al dat talent te gebruiken. Voor het geld hoeft Facebook het niet meer te doen, tenslotte. En anderzijds vraag ik me af of de metaverse niet een grote ‘reis naar mars’ is – een poging om de echte wereld te ontvluchten. Nog even los van de vraag wat dit de wereld gaat kosten aan energie en materialen.

Maar dat is niet mijn enige bezwaar tegen deze nieuwe richting.

Je moet je kamer nog opruimen

Mijn andere bezwaar is de rotzooi die Zuckerberg achterlaat bij Facebook, Instagram en de rest van zijn – wat nu heet – ‘family of apps’.

Meta en de metaverse zijn mooie bliksemafleiders van de enorme problemen waar Facebook zich voor gesteld ziet. De documenten die de afgelopen maanden naar buiten kwamen zijn shockerend en wijzen op ongelofelijk grote uitdagingen.

Het is gebleken dat het verbinden van mensen via het internet op grote schaal enorme problemen met zich meebrengt. Niet alleen problemen op het gebied van interoperability (waarom kan ik mijn hele Facebookgeschiedenis en -vrienden niet meenemen naar een concurrent van Facebook) en de machtspositie die Facebook heeft. En op het gebied van privacy. Maar vooral op de slechte dingen die mensen kunnen doen als ze de toegang krijgen tot dit soort tools. En hoe belangrijk is dat iemand toezicht houdt en de rechtsorde handhaaft.

Regulering van diensten als Facebook en Instagram wordt een hot item de komende jaren, denk ik. Om de mensheid te beschermen tegen ondermijning van democratieën en zelfs tegen pogingen tot ethnische zuivering en massamoord (!), nog even los van het faciliteren van slavenhandel, drugshandel en meer, moet een dienst als Facebook gereguleerd worden.

Online mensen op schaal verbinden is een groot goed, maar het leidt ook tot talloze problemen waar we ons pas net van bewust worden. Van de vraag hoe die algoritmes werken en wat dat betekent tot aan het probleem van het tegengaan en verwijderen van hate speech en vreselijke, walgelijke video’s waar mensen tegen beschermd horen te worden.

Al deze dingen zijn ongelofelijk lastig op te lossen. Om te beginnen al omdat de macht in handen is van een privaat bedrijf. Maar ook als overheden toegang zouden krijgen tot de systemen en data, zijn dit problemen waar de slimste mensen ter wereld zich over zouden moeten buigen.

Als ik zo naar de presentatie kijk van de metaverse of lees wat Zuckerberg daarover zegt in dit interview, zie ik als het ware de rode vlaggen als pop-ups op mijn scherm verschijnen.

Wie wordt de baas over dit nieuwe platform, deze nieuwe versie van het internet? Wat zijn de gevaren van al die data die verzameld wordt over mensen? Wie zorgt dat er niet een hele onderwereld ontstaat waar criminelen dingen kunnen doen die het daglicht niet verdragen kunnen? Hoe ga je fraude tegen? Wie is de baas over de code, de privacy, de data ? Wie reguleert dit alles en vanuit welk land? Wat zijn de mentale gevolgen van leven in een virtuele wereld? Hoeveel energie gaat dit extra verbruiken en hoe gaan we die energie duurzaam opwekken? Wordt die metaverse wel echt toegankelijk voor iedereen op aarde, of wordt dit iets voor de elite?

Het bedrijfs Facebook en de man er achter zijn als een klein kind dat een ravage heeft aangericht in zijn slaapkamer, en daarna in de woonkamer, om vervolgens te denken: ik zoek wel een nieuw huis. En alles achter te laten.

Beetje alsof je een rotzooi maakt in je keuken en in plaats van af te wassen een nieuw huis bouwt om in te koken.

— Elja Daae (@eljadaae) October 28, 2021

Wie gaat de rotzooi opruimen? En welke lessen neem je mee om dergelijke problemen en misstanden – die mensenlevens kosten en mensenlevens verwoesten – niet op NOG grotere schaal te herhalen?

Innovatie is een mooi iets

Zonder innovatie was de mensheid niet gekomen waar we waren. Maar mensen zijn korte-termijn-denkers en egoïsten. Ze nemen wat ze willen zonder na te denken over de consequenties. We hebben onze planeet bijna verwoest en zijn toch niet massaal gestopt met vlees eten of consumeren – of vliegen.

Ik zie overal om me heen de gouden glans van innovatie. Overal zie ik topmanagers glunderend luisteren naar schitterende verhalen over de metaverse, NFT’s en het beloofde land van bitcoin en raketten en koloniën op mars (voor de superrijken althans).

Kennelijk is het oplossen van bestaande problemen een stuk minder sexy.

De metaverse klinkt cool.

Maar gaat het de wereld beter maken?

En zo niet, is het waar toptalent nu aan zou moeten werken?