Jongeren en social media

De laatste tijd krijg ik steeds meer emails van jongeren over de vraag of social media slecht is voor jongeren. Niet zo maar, maar bij wijze van onderzoek. Bijna iedere week krijg ik wel een mail van middelbare scholieren die hun profielwerkstukken of eindopdracht over social media houden. En dat lijkt me een hele goede ontwikkeling die ook meteen een stukje antwoord geeft op hun vragen aan mij.

Het leek me wel leuk om mijn antwoorden op een van die emails hier te publiceren. Wie weet, zijn er mensen die goede aanvullingen hebben, links naar websites waar je meer kunt lezen of andere dingen waar iedereen iets aan heeft.

Ik heb de namen van de vragenstellers even achterwege gelaten vanwege privacy. En hier en daar mijn eigen spelfouten verbeterd en te snel getypte zinnen aangevuld 😀 Maar de vragen kwamen dus van iemand anders.

Wat zijn de negatieve effecten van sociale media, zoals bijvoorbeeld het gebruik van Instagram, snapchat en daarbij bijvoorbeeld haatcomments, cyber pesten? En hebben die volgens jou zo veel invloed op jongeren dat er iets aan gedaan moet worden?

Ik denk zeker dat er negatieve effecten zijn, naast positieve effecten. Cyberpesten is een van de vervelendste effecten. Het is gewoon heel makkelijk geworden om andere jongeren anoniem te pesten. Maar het doet natuurlijk evenveel pijn als IRL pesten.

Een ander negatief effect (vinden volwassenen) is dat jongeren soms zoveel uur per dag op social zitten en andere dingen minder doen: met je vrienden afspreken bijvoorbeeld, of sporten, of huiswerk 🙂

Maar het negatiefste effect vind ik, vooral voor meisjes, dat er zoveel druk op jongeren ligt om perfect te zijn.

Het zou heel goed zijn als ouders en scholen vanaf de basisschool het gesprek aangaan over wat de invloed is van social media. Zodat kinderen weten dat er niets mis is met ze en vooral dat ze zich realiseren dat veel van wat je op social media ziet, nep is. En daarom een slecht criterium om je mee te vergelijken.

Verder merk ik dat volwassenen vaak zelf niet echt op social media zitten en totaal niet begrijpen wat daar gebeurt, wat er leuk aan is maar ook wat er niet goed aan is. Jongeren weten dat en luisteren dus ook niet echt naar volwassenen die alleen maar roepen dat alles slecht is, zonder dat ze bewijzen dat ze weten waar ze het over hebben.

Zijn er ook positieve effecten waar mensen die een sterkte mening hebben over het gebruik van sociale media iets van kunnen leren?

Tuurlijk zijn er positieve effecten, anders zouden we het allemaal niet meer gebruiken. Ik merk zelf dat ik steeds meer mailtjes krijg van scholieren zoals jullie die kritisch zijn en zich afvragen wat ze willen met social media. Social media brengt de wereld dichterbij en maakt je ook mondiger.

Het maakt jongeren ook veel bewuster van het nieuws en wat er in de rest van het land en de wereld gebeurt. Vergeleken bij vroeger weten jongeren gewoon veel meer en zijn ze mede daarom ook veel meer betrokken bij de wereldproblematiek. En eerder bereid om daar iets aan te doen.

Wat ook positief is, is dat social media het mogelijk maakt om belangrijke boodschappen te verspreiden en te versterken. Ik merk dat heel veel jongeren bijvoorbeeld accounts volgen over het nieuws, over activistische en maatschappelijke onderwerpen, over reizen en sport, etc. En als je wilt, kun je ook zelf zo’n account beginnen en andere inspireren. Dat is nog nooit zo makkelijk geweest als nu.

Ik zie ook steeds meer dat scholieren mensen volgen die veel weten of hen kunnen helpen of die werk hebben waar je vroeger heel weinig over wist. Bijvoorbeeld door je lokale jeugd- of wijkagent te volgen en heel makkelijk met hem of haar praten over problemen die jongeren ervaren of ze vragen te stellen die je misschien hebt. Door social media is het heel makkelijk geworden om dat soort mensen te benaderen met je vragen.

Waardoor zijn jongeren zo makkelijk beïnvloedbaar via sociale media?

Mijn mening is geen wetenschappelijk onderbouwde mening. Maar ik denk dat het ermee begint dat jongeren minder ervaring hebben dan volwassenen. Als je jong bent, ben je continu aan het leren. Niet alleen op school maar ook over jezelf, wie je wilt zijn, wat je nu echt leuk vindt, hoe je bent t.o.v. anderen, waar je wel en niet bij wil horen en wat je identiteit is. Dat maakt je vatbaar voor invloeden van anderen, vooral van je ‘peers’, oftewel andere jongeren.

Daar komt bij dat je brein nog in ontwikkeling is (je hersenen zijn geloof ik pas op je 25e uitgegroeid!). Er zijn dus dingen die je hoofd nog moet leren, zoals concentreren, keuzes maken, dingen die je niet leuk vindt niet uitstellen maar gewoon doen, overzien wat de gevolgen zijn van een actie op de lange termijn, dat soort dingen. Dat maakt het ook makkelijker om jongeren te beïnvloeden. Jongeren zijn meer op de korte termijn gericht dan volwassenen en vaak minder in staat om het grote geheel te overzien of de context te begrijpen. Dus de dingen die je ziet op social media zijn voor jongeren lastiger te relativeren of in een groter verband te plaatsen.

Maar dat wil natuurlijk bepaald niet zeggen dat het jongeren allemaal maar een beetje overkomt. Ik merk dat heel veel scholieren, zelfs op de basisschool maar zeker op de middelbare school, heel kritisch zijn over social media accounts, vooral van bedrijven. En dat ze heus niet zo maar alles geloven!

Kan er iets worden gedaan (door bijvoorbeeld school, ouders of grote ‘influencers’) om het bewustzijn van jongeren op gebied van sociale media groter te maken?

JAAAAA! 🙂 Natuurlijk. Eigenlijk precies wat jullie noemen: school, ouders, en natuurlijk ook bekende mensen, zangers, modellen, influencers, DJ’s, sporthelden, etc. etc. Maar ook bijvoorbeeld de NOS, die dat al probeert ivia het jeugdjournaal maar ook via NOS Stories bijvoorbeeld.

Volwassenen zouden echt wat meer hun verantwoordelijkheid moeten pakken en meer de discussie aan gaan over positieve en negatieve manieren om social media te gebruiken. Of bijvoorbeeld uitleggen hoe social media apps precies werken. Want veel jongeren weten bijvoorbeeld niet hoe algoritmes werken en hoe weinig van je volgers je berichten altijd maar te zien krijgen (en dat dat niets te maken heeft met of je foto of video gaaf genoeg was!).

Alleen is dat iets dat je niet met een wet kunt afdwingen. Dus misschien moet de vraag naar die discussie ook meer vanuit jongeren zelf komen! Iedereen wil jongeren bereiken op social media, op school, overal. Dus misschien moeten jongeren zelf meer eisen stellen aan volwassenen en hen vertellen wat ze willen en waar ze zich zorgen over maken.

Is het gebruik van sociale media ook slecht voor de mentale gezondheid van jongeren?

Helaas is er steeds meer onderzoek dat bevestigt dat social media en andere online media heel slecht kunnen zijn voor de mentale gezondheid van jongeren, waarbij meisjes misschien nog wel kwetsbaarder zijn dan jongens. Het gevaarlijkste is dat je als jongere allerlei ideeën en onzekerheden krijgt over jezelf die eigenlijk niet kloppen of helemaal niet zo erg zijn als ze lijken en ze met niemand bespreekt. Dus ook daarvoor zou het goed zijn als er meer over gepraat werd op school en thuis en natuurlijk met elkaar.